نويسنده: عباس رجبي
بي شك، پوشش زن در برابر مردان نامحرم، يكي از ضروريات دين اسلام است كه درباره جنبه اسلامي آن نمي توان ترديدي به خود راه داد. در قرآن كريم و روايات وارده از پيامبر اكرم (صلياللهعليهوآله) و ائمه معصومين (عليهمالسلام) و نيز در كلمات فقها، به وجوب و كيفيت آن تصريح شده است.
حجاب در اديان گذشته نيز وجود داشته است، ولي اين حكم در دين اسلام بسيار مترقيتر است، زيرا در اين دين، از افراط و تفريطهايي كه در مورد پوشش زنان در اديان و اقوام گذشته وجود داشته، اجتناب شده و براي حجاب، حدي متناسب با غرايز انساني در نظر گرفته شده است. حجاب اسلامي به معناي حبس زن در خانه و دوري از شركت در مسائل اجتماعي نيست، بلكه بدين معناست كه زن در معاشرت خود با مردان بيگانه عفت و حيا پيشه كند، موي سر و اندام خويش را بپوشاند و از جلوهگري و خودنمايي بپرهيزد.
مرحوم شهيد مطهري در اين باره ميفرمايد: «اسلام ميگويد: نه حبس نه اختلاط، بلكه حريم. سنت جاري مسلمين از زمان رسول خدا همين بوده است كه زنان از شركت در مجالس و مجامع منع نميشدند، ولي همواره اصل «حريم» رعايت شده است. در مساجد و مجامع، حتي در كوچه و معبر، زن با مرد مختلط نبوده است.»1
در قرآن كريم در مورد حجاب و قانونمندي روابط زن و مرد، دو دسته آيه وجود دارد. دسته اول آياتي كه در مورد وجوب حجاب و پوشش ظاهري و حد و كيفيت آن نازل شده است؛ و دسته دوم آياتي كه نوع رابطه بين مرد و زن نامحرم را بيان ميكند و آنان را از كارهايي كه عفت و پاكدامنيشان را تهديد ميكند، برحذر ميدارد، كه در ذيل ميآيد.
كيفيت پوشش در قرآن
قرآن در دو آيه، كيفيت پوشش زن در حضور نامحرم را بيان ميكند:
الف) سوره نور، آيه 31 : «وَقُل لِّلْمُوءْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ...؛ و به زنان با ايمان بگو چشمهاي خود را (از نگاههاي هوس آلود) فرو گيرند و عفّت خويش را حفظ كنند و زينت خود را، جز آن مقدار كه نمايان است آشكار ننمايند و (اطراف) روسريها و مقنعههاي خود را بر سينه خود افكنند (تاگردن و سينه با آن پوشانده شود)، و زينت خود را آشكار نسازند مگر براي شوهرانشان يا پدرانشان، يا پدرشوهرانشان، يا پسرانشان، يا پسران همسرانشان، يا برادرانشان، يا پسران برادرانشان، يا پسران خواهرانشان، يا زنان همكيششان، يا بردگانشان، يا افراد سفيه كه تمايلي به زن ندارند، يا كودكاني كه از امور جنسي مربوط به زنان آگاه نيستند. و هنگام راه رفتن پاهاي خود را بر زمين نزنند تا زينت پنهانيشان دانسته نشود (و صداي خلخالي كه بر پا دارند به گوش نرسد).و همگي به سوي خدا باز گرديد اي موءمنان، تا رستگار شويد».
شهيد مطهري 2 در باره مفاد اين آيه و آيه قبل آن ميفرمايد: دو آيه 30 و31 نور مربوط به وظايف زن و مرد در معاشرت با يكديگر است كه شامل چهار قسمت است:
1- هر مسلمان، چه مرد وچه زن، بايد از چشمچراني و نظربازي اجتناب كند.
2- مسلمان،خواه مرد يا زن، بايد پاكدامن باشد و عورت خود را از ديگران بپوشاند.
3- زنان بايد پوشش داشته باشند و آرايش و زيور خود را بر ديگران آشكار نسازند و در صدد تحريك و جلب توجه مردان برنيايند.
4- دو استثنا براي پوشش زن ذكر شده كه يكي با جمله «وَلا يُبْدِينَ زينَتَهُنَّ اِلاّ ما ظَهَرَ مِنْها» بيان شده است و نسبت به عموم مردان است و ديگري با جمله « وَلايُبْدِينَ زينَتَهُنَّ اِلاّ لِبُعُولَتِهِنَّ...» ذكر شده و نداشتن پوشش را براي زن نسبت به عده خاصي تجويز ميكند.
همچنين از جمله «وَ لا يَضْرِبْنَ بِاَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ ما يُخْفينَ مِنْ زينَتِهِنَّ؛ هنگام راه رفتن پاهاي خود را بر زمين نزنند تا زينت پنهانيشان دانسته شود» فهميده ميشود: پايكوبي، نمودي كامل از ظاهر كردن باطن سكس زن است و به انواع حركات تحريكي كه باعث جلب توجه مردان نامحرم ميشود، اشاره دارد.3
ب) آيه 59 سوره احزاب: « يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُل لأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاء الْمُوءْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِن جَلابِيبِهِنَّ؛ اي پيامبر! به همسران و دخترانت و زنان موءمن بگو جلبابهاي (= روسريهاي بلند) خود را بر خويش فرو افكنند، اين كار براي اينكه (به پاكدامني) شناخته شوند و مورد آزار قرار نگيرند بهتر است؛ (و اگر تاكنون خطا وكوتاهي از آنان سر زده، توبه كنند) خداوند همواره آمرزنده و رحيم است».
شهيد مطهري در توضيح كلمه «جَلباب» بعد از اين كه به اقوال مفسرين اشاره ميكند، ميفرمايد: «چنانچه ملاحظه ميفرماييد معني جلباب از نظر مفسران چندان روشن نيست. آن چه صحيحتر به نظر ميرسد اين است كه در اصل لغت، كلمه جلباب شامل هر جامه وسيع ميشده است، ولي غالباً در مورد روسريهايي كه از چارقد بزرگتر و از ردا كوچكتر بوده است به كار ميرفته است. ضمناً معلوم ميشود دو نوع روسري براي زنان معمول بوده است: يك نوع، روسريهاي كوچك كه آنها را «خِمار» يا مقنعه ميناميدهاند و معمولاً در داخل خانه از آنها استفاده ميكردهاند. نوع ديگر، روسريهاي بزرگ كه مخصوص خارج منزل بوده است. اين معنا با رواياتي كه در آنها لفظ جلباب ذكر شده است نيز سازگار است».4
قانونمندي روابط زن و مرد در قرآن
دسته دوم به آياتي اشاره ميكند كه درباره كيفيت ارتباط با نامحرم است. در اين آيات، موءمنان خصوصاً زنان را از رفتارهايي كه سبب جلب توجه و تحريك نامحرم ميشود، باز ميدارد و حيا و عفت در مقابل نامحرم را مورد ستايش قرار ميدهد:
سخن گفتن با نامحرم در احزاب، آيه 32 آمده: «يَا نِسَاء النَّبِيِّ لَسْتُنَّ كَأَحَدٍ مِّنَ النِّسَاء إِنِ اتَّقَيْتُنَّ فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَوْلاً مَّعْرُوفاً؛ اي همسران پيامبر، شما همانند هيچ يك از زنان معمولي نيستيد اگر تقوا پيشه كنيد، پس به گونهاي هوسانگيز سخن نگوييد كه بيماردلان در شما طمع نكنند، و به شايستگي سخن بگوييد».
اين آيه گرچه خطاب به همسران پيامبر است، ولي اختصاص به آنها ندارد و شامل همه زنان مسلمان ميشود. طبق اين آيه زنان نبايد در گفتگو با نامحرم از سخناني كه مفهوم يا آهنگ آن وسوسهآميز و تحريككننده باشد استفاده كنند؛ چه بسا در بين آنها افرادي باشند كه به سبب ضعف ايمان و آلودگي به هوسهاي شيطاني، تحريك شوند و خيال گناه در سر خود بپرورانند. بنابراين براي حفظ عفت و پاكدامني افراد جامعه، بر زنان لازم است در گفتگو با نامحرم دقت لازم را داشته باشند.
خود آرايي و تبرج احزاب / 33 : «وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الأُولَي ؛ و (اي زنان پيامبر) در خانههاي خود بمانيد و همچون دوران جاهليت نخستين (در ميان مردم) ظاهر نشويد». در اين آيه نيز به زنان دستورات ديگري براي برخورد با نامحرم ميدهد. در ابتدا از زنان ميخواهد تا جايي كه امكان دارد از خانه خارج نشوند و خود را كمتر در معرض ديد نامحرم قرار دهند؛ زيرا با اين كار جلوي بسياري از مفسدههاي اخلاقي گرفته ميشود و زمينه انحراف و ناهنجاري در جامعه از بين مي رود. چنانچه در آيه 53 همين سوره به اين مطلب اشاره كرده است.
دستور ديگري كه اين آيه براي زنان دارد اين است كه از تبرج و جلوهگري و جلب توجه نامحرم بپرهيزند. كلمه تبرج از برج گرفته شده و به معناي آن است كه فرد، خود را مانند برج در معرض ديد و تماشاي ديگران قرار دهد. در واقع اين قسمت آيه به ما ميفهماند اگر زنان نميتوانند در خانه بمانند و بيرون آمدن از منزل برايشان ضروري است، به گونهاي خارج شوند كه سبب جلب توجه نامحرم نشوند. پس طبق اين آيه، جواز حضور زن در اجتماع مشروط بر اين است كه اولاً حضورش ضرورت داشته باشد و ثانياً نحوه حضور او اعم از نوع پوشش، راه رفتن، نگاه كردن و در يك كلمه تمام حركات و سكناتش به نوعي باشد كه در قالب تبرج و جلوهگري نبوده و بلكه همراه با حيا و عفت باشد.
در سوره قصص آيات 23و 25، در جريان دختران شعيب و حضرت موسي به همين شيوه رفتاري اشاره كرده و آن را ميستايد.
نگاه به نامحرم در سوره نور آيه 30 و 31 : «قُل لِّلْمُوءْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ ... وَقُل لِّلْمُوءْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ؛ به مردان با ايمان بگو چشمهاي خود را (از نگاه به نامحرمان) فرو گيرند، و به زنان با ايمان بگو چشمهاي خود را (از نگاه هوسآلود) فرو گيرند». در اين دو آيه نيز به رفتار ديگري كه حاكي از عفت و حياست اشاره ميكند و آن پرهيز از نگاه هوسآلود به نامحرم است. زيرا نگاه به نامحرم اگر از روي لذت باشد، سبب انحراف اخلاقي ميشود و آدمي را از جاده عفاف دور ميسازد.
داشتن مكان اختصاصي
احزاب آيه 53 : «وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَسْأَلُوهُنَّ مِن وَرَاء حِجَابٍ ذَلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ؛ و هنگامي كه چيزي از وسايل زندگي را (به عنوان عاريت) از آنان (زنان پيامبر) ميخواهيد، از پشت پرده بخواهيد؛ اين كار براي پاكي دلهاي شما و آنها بهتر است». در اين آيه نيز به شيوه ديگري براي حفظ عفت و حيا اشاره ميكند و به مردان دستور ميدهد هنگام صحبت كردن با زنان پيامبر و به طور كلي، زناني كه با آنها محرم نيستند، سعي كنند رو در روي آنها قرار نگيرند، بلكه از پشت پرده صحبت كنند. اين آيه بر لزوم داشتن مكان اختصاصي براي زنان و عدم جواز ورود آقايان به آنها تأكيد ميكند.
پي نوشت:
1ـ مجموعه آثار، ج 19، ص 551.
2ـ منبع پيشين.
3ـ پاك نژاد، اولين دانشگاه و آخرين پيامبر، ج 20، ص 137.
4ـ مجموعه آثار، ج 19، ص 502.
منبع: راسخون
نظرات شما عزیزان:
|
تبادل لینک هوشمند 
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت:
حجاب و قانونمندي روابط زن و مرد در قرآن
نويسنده: 
